The Carp, From the Aquatic Field to the Dish: Key Points in the Semi Intensive Production and Placement

Abstract

Jedna od najviše gajenih ciprinidnih vrsta riba u svetu je šaran. Gaji se u različitim sistemima, od ekstenzivnih do intenzivnih. Među brojnim načinima gajenja, poluintenzivna proizvodnja je apsolutno dominantna. Ovakva proizvodnja se bazira na kombinaciji prirodne i dodatne hrane. Prirodnom hranom se obezbeđuje proteini, ali i ostali potrebni sastojci neophodni za pravilan rast i razvoj ribljeg organizma, dok se dodatnom prihranom podmiruju energetske potrebe, ali i nedostajući proteini, minerali, vitamini, pre svega u periodima depresije prirodne hrane. Hrana za gajenog šarana u velikoj meri utiče na proizvodne rezultate. Međutim hrana, iako veoma važna, samo je jedna karika u lancu bitnih ključnih tačaka od vodene njive do tanjira. Priprema ribnjačkih jezera pre nasada predstavlja važnu agrotehničku meru, a koja se često izostavlja, pre svega pri gajenju konzumnog šarana. Prezimljavanje ribnjačkog dna na suvom, tanjiranje, zakrečavanje, a potom đubrenje su od velikog uticaja na razvoj prirodne hrane, ali i na proces mineralizacije organskih materija u ribnjačkoj podlozi, kao i na dezinfekciju ribnjaka, čime se obezbeđuje povoljni ambijentalni uslovi za gajenje šarana. Izbor monokulture ili polikulture u velikoj meri može uticati na ostvarenje profita u poluintenzivnoj proizvodnji šarana, ne samo zahvaljujući maksimalnom iskorišćavanju prirodnih potencijala ribnjaka, već i zahvaljujući obezbeđivanju stabilnosti ribnjačkog ekosistema. Kvalitet šaranske mlađi za nasad jedna je od najvažnijih ključnih tačaka. Izbor mlađi dobijene od selekcionisanih matica predstavlja najbolji, a izbor mlađi iz divljeg mresta najlošiji izbor sa nepredvidivim rezultatima. Jedna od dilema je i da li u ribnjačkim objektima gajiti samo jednu uzrasnu kategoriju ili primeniti mešani nasad? Nasad dvogodišnje mlađi za gajenje konzumnog šarana koji je u toku prethodnog perioda bila bolesna zajedno sa jednomesečnom ili jednogodišnjom mlađi predstavljaju loš tehnološki potez. Međutim, mešani nasad, predstavlja dobar izbor ukoliko želimo da maksimalno iskoristimo prirodnu hranu, kao i u ribnjačkim uslovima u kojima prihranu riba obavljamo peletiranom hranom. Nakon dobre pripreme ribnjačkog objekta, kao i izbora mlađi za nasad predstoji nam odluka kojom vrstom hrane prihranjivati šarana. Izbor žitarica u poluintenzivnoj proizvodnji je opravdan u uslovima dobre razvijenosti prirodne hrane, želje da se proizvodi od 1 do 1,5 t/ha, kao i nemogućnosti plasmana veće količine ribe na tržište. Koncentrovane smeše su u prednosti kada se želi proizvesti više od 1,5 t/ha i šaran boljih nutritivnih svojstava. Od koncentrovanih, ekstrudinara hrana je po najvećem broju kriterijuma u prednosti u odnosu na peletiranu.Veoma je važno voditi računa i o činjenici da u različitim periodima proizvodne sezone (pre svega u zavisnosti od temperature i razvijenosti prirodne hrane) gajenom šaranu odgovora hrana različitog sastava (različitog sadržaja proteina, ugljenih hidrata, vitamina, minerala). Jedan od ključnih faktora za dobre proizvodne rezultate je i potreba da se ribe sačuvaju od ihtiofagnih ptica, sisara, pa i čoveka. Pored odabira pravih tehnoloških postupaka stalno praćenje zdravstvenog stanja gajenog šarana, kao i preventivno delovanje su najbolji načini održavanja stabilnosti zdravstvenog stanja gajenih riba. Iako poluintenzivno gajenje šarana u pogledu dobrobiti riba, predstavlja jedan od oblika proizvodnje koji je najbliži idealnom, sam izlov, transport i skladištenje u prodavnicama živog šarana je period „pakla“ za ovu vrstu. Otuda je neophodno posebnu pažnju posvetiti tehnologiji izlova i transporta šarana u cilju unapređenja dobrobiti riba, a sa ciljem smanjenja stresa kod izlovljene šaranske mlađi, što će imati pozitivan efekat na smanjenje mortaliteta, održavanje dobrog zdravstvenog stanja u narednim periodima gajenja šarana, kao i samog kvaliteta mesa konzumnog šarana. Među poslednjim, ali za dalji razvoj šaranskog ribarstva jednim od ključnih faktora je način prometa šaranom. Promet živog šarana sa aspekta ekonomije predstavlja skup način, sa aspekta dobrobiti riba nehuman, a sa aspekta praćenja trendova plasmana ribe zastareli i neusklađen način prodaje sa zahtevima savremenog kupca.