Upotreba biljaka u detoksikaciji organizama u srpskoj srednjevekovnoj medicini

Abstract

U ovom radu su analizirani farmakološki spisi Hilandarskog medicinskog kodeksa, najznačajnijeg dela srpske srednjevekovne medicine. Analiza je pokazala da je fitoterapeutsku namenu imalo 135 biljnih vrsta, od kojih se za detoksikaciju organizma primenjivalo 5 nativnih vrsta sa prostora Srbije: iđirot (Acorus calamus), pelin (Artemisia absinthium), divlji krastavac (Ecbalium elaterium), perunika (Iris florentina), dženarika (Prunus cerasifera) I 2 alohtone poreklom iz Azije: rabarbara (Rheum rhabarbarum) koja se kultiviše I cimet (Cinamomum zeylanicum) koji se uvozi. Koristili su se različiti biljni delovi: rizom (iđirot, perunika), koren (rabarbara), herba (pelin, divlji krastavac), stablova kora (cimet) ili plod (dženarika). U spisima Hilandarskog medicinskog kodeksa posebno se ističe značaj droge cimeta I rabarbare za detoksikaciju krvi, dok je u lečenju bolesti jetre I žuči naročitu ulogu imao osušen rizom perunike (Rhizoma Iridis), prerađen u prah. Sve navedene vrste se I danas primenjuju u iste svrhe u etnomedicini, izuzev divljeg krastavca, koji je nedovoljno hemijski ispitan, nepouzdan za upotrebu I nema dovoljno podataka o njegovoj lekovitosti. Korišćenje ovih biljaka u fitoterapiji (izuzev divljeg krastavca) vekovima unazad, zasniva se na količini I sastavu aktivnih supstanci što je uslovljeno korelisanim odnosom genotipa, ekoloških faktora I stadijuma u razviću biljke.